Helft van ambtenaren gebruikt AI-tools op eigen initiatief

Dit blijkt uit onderzoek van onderzoeksbureau Motivaction in opdracht van Uniserver. Het onderzoek onder IT-verantwoordelijken toont een kloof tussen praktijk en beleid. Slechts 55% van de gemeenten heeft een beleidsplan voor AI-gebruik opgesteld, en eveneens 55% biedt medewerkers training of opleiding aan. Daarnaast heeft 63% onvoldoende inzicht in hoe AI-systemen omgaan met data van burgers en organisaties. Dit gebrek aan transparantie vergroot de kans op fouten of misbruik van gevoelige informatie.

Twijfel over naleving wetgeving

Ook de naleving van wet- en regelgeving, zoals de aankomende EU AI Act, is een punt van zorg. Ruim 80% van de IT-beslissers vraagt zich af of het huidige AI-gebruik wel voldoet aan de geldende eisen. Toch is er binnen gemeenten de wil om verbeteringen door te voeren. Zo onderzoekt 53% actief de impact van de EU AI Act, en wil 64% het beleid voor 2026 aanpassen aan nieuwe richtlijnen. Daarnaast overweegt 60% om bestaande AI-systemen te laten auditen op risico’s en vooroordelen.

Een meerderheid (60%) van de IT-beslissers benadrukt dat eerst duidelijkheid moet ontstaan over databeheer en wettelijke vereisten, voordat AI op grotere schaal kan worden ingezet. Gemeenten tonen zich gemotiveerd om stappen te zetten, maar de uitdagingen op het gebied van veiligheid, transparantie en compliance blijven groot.

AI-gebruik groeit sneller dan beleid

“Het AI-gebruik groeit sneller dan het beleid. In gemeenteland zien we AI-toepassing vaak bottom-up ontstaan: snel, creatief, maar ongecontroleerd,” zegt Ralph Kootker van Fuse AI, het soevereine private AI platform van Uniserver. “Dat leidt tot kansen, maar ook tot risico’s. Zeker als burgerdata in systemen belandt die buiten de controle van de organisatie vallen.”

“Vertrouwen verliezen gaat sneller dan vertrouwen opbouwen. Juist daarom is het zo belangrijk dat ze exact weten wat er met die burgerdata gebeurt wanneer AI wordt ingezet,” zegt Ralph Kootker. “We zien dat gemeentes controle boven snelheid hebben staan, maar de urgentie is groot om mee te gaan met de innovaties. Wetgeving zoals de EU AI Act komt eraan, en burgers moeten kunnen vertrouwen op transparant, veilig en eerlijk gebruik van hun gegevens. Met AI-oplossingen die binnen een afgeschermde en Nederlandse infrastructuur draaien, zoals private of soevereine AI, voorkomt men dat gevoelige informatie buiten de controle van de organisatie terechtkomt.”