Kabinet presenteert visie op digitale autonomie en soevereiniteit

Een groeiend aantal essentiële overheidstaken – van belastingzaken tot gezondheidszorg – verloopt digitaal. Deze systemen zijn vaak afhankelijk van een beperkt aantal (buitenlandse) leveranciers, wat risico’s met zich meebrengt, zoals uitval, cyberaanvallen of geopolitieke druk. Burgers en bedrijven moeten erop kunnen vertrouwen dat digitale overheidsdiensten altijd beschikbaar en betrouwbaar blijven.

Digitale autonomie en soevereiniteit

Digitale autonomie houdt in dat de overheid zelf kan bepalen welke technologie wordt ingezet en dat zij kan overstappen als een leverancier niet voldoet of uitvalt. Daarnaast moet de overheid voldoende kennis in huis hebben om eigen ict-systemen te beheersen. Digitale soevereiniteit zorgt ervoor dat gevoelige data onder Nederlandse of Europese wetgeving valt en dat publieke waarden als privacy, veiligheid en democratie gewaarborgd blijven.

Instrumenten voor uitvoering

De visie bevat concrete maatregelen om de doelen te bereiken, waaronder:

• Aanscherping van cloudbeleid, zodat overheidsdata veilig worden opgeslagen onder Europees recht.
• Bundeling van IT-inkoop, om als overheid betere voorwaarden af te dwingen bij leveranciers.
• Stimulering van open standaarden en open source, om afhankelijkheid van individuele leveranciers (lock-ins) te voorkomen.
• Versnelling van modernisering van verouderde systemen, om risico’s te verkleinen.
• Investeringen in digitaal vakmanschap, om kennis en capaciteit binnen de overheid te vergroten.
• Europese samenwerking bij de ontwikkeling van veilige en betrouwbare alternatieven.

De visie sluit aan bij de Nederlandse Digitaliseringsstrategie, waarin digitale weerbaarheid en autonomie prioriteit hebben. Ook bouwt het voort op de Agenda Digitale Open Strategische Autonomie.

Europese samenwerking

Internationaal past de visie binnen het European Digital Infrastructure Consortium (EDIC) Digitale Gemeenschapsgoederen, een samenwerkingsverband van Nederland, Frankrijk, Duitsland en Italië, gericht op versterking van de Europese digitale autonomie. Dit consortium, donderdag in Den Haag gelanceerd onder Nederlands voorzitterschap, telt inmiddels negen EU-lidstaten. Samen werken zij aan Europese oplossingen op het gebied van kunstmatige intelligentie, cloud computing, cybersecurity, kantoorautomatisering en sociale netwerken.

Staatsecretaris Van Marum: “Het gaat er niet om alles zelf doen, maar dat we zélf kunnen kiezen en controle houden. Daarbij moeten we realistisch zijn: volledige onafhankelijkheid bestaat niet, maar slimme keuzes maken wel. De overheid wil open zijn waar het kan, beschermen waar het moet. Burgers en bedrijven moeten erop kunnen vertrouwen dat de digitale overheid altijd blijft functioneren, ook in tijden van digitale dreiging of internationale spanningen.”