Geen bestaanszekerheid voor werknemers zonder AI-training

Dit is wat Kim Putters, voorzitter van de SER, schrijft in het voorwoord van het advies: “Kennis en bewustzijn over AI is belangrijk voor alle delen van de samenleving, want uiteindelijk moet iedereen mee kunnen in de veranderingen die AI met zich meebrengt. Mijn overtuiging is dat we alleen zo met AI kansen kunnen pakken, mensen meenemen en misstanden voorkomen.”

De kloof groeit door de verdelingseffecten van AI

Achterblijven in werken met AI is niet alleen een individueel probleem voor werknemers, maar een maatschappelijke uitdaging. “AI kan mogelijk verantwoordelijkheden, machtsverhoudingen en de inkomensverdeling veranderen”, aldus de SER. Steeds vaker neemt AI taken van werknemers over. Hierdoor komen bepaalde banen onder druk te staan, met als gevolg minder inkomenszekerheid en toekomstperspectief voor werknemers. Het is mogelijk dat hun banen blijven bestaan, maar wél gaan veranderen. Als er onvoldoende tijd en begeleiding wordt aangeboden voor omscholing van deze werknemers, raken zij de grip op hun werk kwijt. Vooral mensen met lagere digitale vaardigheden lopen risico op uitsluiting, zeker in uitvoerende functies waar automatisering het snelst toeslaat. Tegelijkertijd worden besluiten op de werkvloer steeds vaker overgelaten aan algoritmes, met afnemende aandacht voor menselijk toezicht of draagvlak. Als dit niet in goede banen wordt geleid door werkgevers, neemt technostress toe en daalt de autonomie van werknemers. Investeringen in AI-training blijven achter, met name in het mkb, waardoor ook de ongelijkheid tussen sectoren en bedrijven toeneemt.

Bestaanszekerheid begint bij digitale vaardigheden

Uit onderzoek in opdracht van WorkplaceBuddy blijkt dat 67 procent van de medewerkers in grote organisaties een werkgever aantrekkelijker vindt als er aandacht is voor digitale vaardigheden. Onder hoogopgeleide jongvolwassenen loopt dit zelfs op tot 73 procent. Er is dus een duidelijke vraag vanuit werknemers. Toch krijgt digitale training in veel organisaties nog te weinig structurele aandacht. In plaats van een continue leeromgeving krijgen medewerkers vaak onvoldoende opleiding, of slechts een eenmalige onboarding, waarna ze zich maar moeten zien te redden. Dit resulteert in verkeerd gebruik van AI-tools, verminderde productiviteit en groeiende ongelijkheid op de werkvloer.

De AI Act dwingt werkgevers tot actie

De Europese AI Act maakt het niet alleen wenselijk, maar wettelijk verplicht om beleid te voeren rond het gebruik van AI. Werkgevers moeten hun werknemers hierin meenemen en opleiden. Daarbij moet niet alleen worden uitgelegd hoe AI werkt, maar vooral ook waar, wanneer, waarom en door wie AI wordt toegepast. Transparantie, toezicht en menselijke waardigheid zijn daarin verplichte pijlers. Dat vraagt om meer dan een IT-afdeling die een tool implementeert. Het vraagt om een combinatie van HR, beleid, communicatie, leiderschap en training. Zorg ervoor dat werknemers voldoende digitale vaardigheden hebben om deze technologie productief te kunnen gebruiken. Zonder beleid en zonder relevante opleiding bestaat het risico dat AI-oplossingen worden ontworpen vóór mensen, maar niet mét mensen.

Hoog tijd voor een lerende AI-organisatie

De kern van het SER-advies is helder: wie de kansen van AI wil benutten, moet investeren in mensen, in hun vaardigheden en hun autonomie. Werkgevers die nu beginnen met structurele AI-training en beleidsvoering, bouwen niet alleen aan een innovatieve organisatie, maar versterken ook de bestaanszekerheid van hun mensen. Start vandaag met het opzetten van een beleid en een opleidingstraject voor je werknemers. Dat is geen luxe. Het is noodzaak en een verplichting.

Door: Sjoerd Koolen, CEO bij WorkplaceBuddy