Nederlandse inlichtingendienst bespioneert onschuldige burgers op illegale wijze

TOOI is een inlichtingendienst die in het geheim informatie verzamelt over mensen die mogelijk de openbare orde willen versturen. De onderzoeksredactie van RTL Nieuws kreeg interne documenten en politiedossiers in handen, en meldt op basis hiervan dat echter ook allerlei onschuldige mensen doelwit zijn. Denk hierbij aan mensen die zich geweldloos inzetten voor dierenrechten en het klimaat, of bijvoorbeeld moslim zijn.

Jihadistisch terrorisme

RTL Nieuws spreekt van een ernstige privacyschending. Een concreet voorbeeld is Said Ahamri, die door de TOOI in de gaten is gehouden. Hij kreeg het stempel 'jihadistisch terrorisme' opgedrukt, zonder dat hij van strafbare feiten werd verdacht of een strafblad had. In de praktijk leidde tot tot diverse aanhoudingen door de politie en werd informatie opgevraagd over hem bij vrienden. Toen hij op vakantie wilde naar Mexico, kreeg hij te horen dat hij het land niet in mocht aangezien hij als terrorist geregistreerd stond. Uit documenten die hij vervolgens opvroeg, blijkt dat politie-informatie over hem is gedeeld met het buitenland.

Het TOOI zet naar verluid vergaande middelen in voor informatievergaring. Denk daarbij aan het infiltreren van groepen, het stiekem volgen van individuen, betalen van informanten en online monitoren van personen. Hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff van Universiteit van Amsterdam is kritisch. "Dit zijn praktijken van een politiestaat", aldus de hoogleraar.

Vraagtekens

Meerdere deskundigen zetten vraagtekens bij de werkwijze van TOOI. Het feit dat monitoring door het TOOI kan worden uitgevoerd bij uitsluitend een vermoeden dat iemand de openbare orde wil verstoren is volgens hen 'volstrekt onvoldoende' voor dusdanige schendingen van de privacy. Ook is onduidelijk wat het TOOI verstaat onder een bedreiging van de openbare orde. Als voorbeeld noemt RTL Nieuws een 'vreedzame en aangekondigde demonstratie van 30 man tegen een slachthuis', die door TOOI is aangemerkt als 'milieu-extremisme'.

Het TOOI is in 2013 opgericht en is een zelfstandige inlichtingendienst. Zo'n 140 man is werkzaam bij TOOI. Zij zetten in de praktijk agenten op straat in die voor hen informatie vergaren. RTL Nieuws wijst op door politie verstrekte documenten, waaruit blijkt dat de politie op de hoogte is van de illegale werkwijze van TOOI. "Het ontbreken van wet- en regelgeving voor de bevoegdheden van de Teams Openbare Orde Inlichtingen, als ook een stelsel van controle en toezicht op hun werkzaamheden, een risico vormt voor de legitimiteit en integriteit van de Nationale Politie", aldus de documenten.

'Geringe inbreuk op de persoonlijke levenssfeer'

Het ministerie van Justitie en Veiligheid en de Nationale Politie spreken tegen dat de werkwijze van TOOI onwettig is. Zij spreken van een 'geringe inbreuk op de persoonlijke levenssfeer', wat volgens de Politiewet zou zijn toegestaan. Burgemeesters, die verantwoordelijk zijn voor het TOOI, erkennen in een reactie dat de controle en toezicht op de dienst steviger moet. Zij melden hieraan te werken.