Regering wil Awb aanpassen voor meer transparantie over algoritmes

Dit heeft staatssecretaris Eddie van Marum (foto) van Binnenlandse Zaken, Digitalisering, Herstel Groningen en Koninkrijksrelaties bekendgemaakt in een brief aan de Tweede Kamer. De regering erkent dat er meer nodig is dan de huidige regels om burgers duidelijkheid te geven over hoe geautomatiseerde besluiten tot stand komen.

De internetconsultatie, die volgde op een reflectiedocument over algoritmische besluitvorming, leverde zestien reacties op van onder andere academici, gemeenten, de Raad voor de rechtspraak en maatschappelijke organisaties. De reacties wezen unaniem op de behoefte aan meer transparantie.

Belangrijkste uitkomsten van de consultatie:

• Meer transparantie bij individuele besluiten: Er is brede steun voor een aanvulling op de Awb die bestuursorganen verplicht om in begrijpelijke taal toe te lichten welke gegevens en beslisregels zijn gebruikt bij een besluit dat door een algoritme is genomen.
• Transparantie op systeemniveau: Partijen pleiten voor meer inzicht in de algoritmes zelf, bijvoorbeeld door deze te publiceren in het Algoritmeregister van de overheid. Dit zou het mogelijk maken om te controleren of een algoritme niet systematisch nadelig uitpakt voor bepaalde groepen.
• Deskundigheid bij de rechtspraak: De Raad voor de rechtspraak stelt dat meer deskundigheid over algoritmes en AI noodzakelijk is bij de rechters. Er wordt zelfs nagedacht over de mogelijke rol van een gespecialiseerde rechter-commissaris op dit gebied.
• Behoefte aan duidelijke normen: Overheidsinstanties, zoals de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), hebben behoefte aan concrete, uitvoerbare normen in plaats van de huidige open regels en algemene beginselen.

Vervolgstappen en implementatie

De regering deelt de mening dat de bestaande normen in de Awb niet specifiek zijn ontworpen voor algoritmische besluitvorming. Daarom worden de mogelijkheden om deze wet aan te passen de komende periode onderzocht. Dit moet leiden tot duidelijke, voorspelbare en uniforme regels.

Daarnaast zal de regering bijeenkomsten organiseren met experts, uitvoeringsinstanties, juridische professionals en burgers om tot de beste oplossingen te komen. Hierbij wordt ook gekeken naar de wensen van de Eerste en Tweede Kamer. De focus ligt op het vinden van een balans tussen een effectieve en uitvoerbare transparantieplicht en het waarborgen van de rechtsbescherming.

Parallel hieraan start er een onderzoek naar 'best practices' en bestaande instrumenten, zoals het Algoritmeregister, om te bepalen hoe transparantie op een gebruiksvriendelijke en begrijpelijke manier aan burgers kan worden geboden. Doel is om de meest effectieve methodes op te schalen en zo een eenduidige standaard te creëren voor de hele overheid.