De cryptocrash als koopkrachtcorrectie

Zeldzame tulpenbollen stegen in prijs tot absurditeit: één bol kostte evenveel als een grachtenpand in Amsterdam. Een kleine groep speculanten werd plots schatrijk met vermogen dat puur uit prijsstijging ontstond, zonder onderliggende productieve waarde. Die fictieve rijkdom dreef prijzen op voor huizen, grond en luxe goederen – ten koste van iedereen die buiten de hype bleef.

Wanneer de bubbel barst

Toen de bubbel in februari 1637 barstte en prijzen met meer dan 90% kelderden, leek dat een ramp voor de speculanten. Maar de bredere economie? Die bleef grotendeels onaangetast. De Gouden Eeuw ging gewoon door. De crash ruimde fictieve koopkracht op, zonder de echte welvaart te schaden – en verminderde de druk op prijzen voor de rest van de samenleving.

Innovatie overleeft de hype

Wat vaak vergeten wordt, is dat achter de tulpenmanie een echte innovatie schuilging. Nederlandse kwekers experimenteerden begin zeventiende eeuw voor het eerst systematisch met veredeling, selectie en kruising van tulpen. Dat leidde tot spectaculaire nieuwe variëteiten, waarvan sommige – de beroemde ‘gebroken tulpen’ – zeldzame kleurpatronen vertoonden die toen nog niet begrepen werden. Die botanische vernieuwing vormde de basis van een bloementeelt waarin Nederland tot op de dag van vandaag wereldleider is.

Net als bij crypto overleefde de technologie de bubbel; wat verdween was niet de innovatie, maar de illusie dat elke nieuwe techniek automatisch onbeperkte waarde genereert.

Bubbels als economisch patroon

Volgens economen als Kindleberger en Minsky ontstaan bubbels typisch door kuddegedrag en kredietgedreven euforie, waarbij fictieve waarde tijdelijk de overhand krijgt – een patroon dat naadloos aansluit bij de huidige cryptomarkt.

Geld uit het niets

Precies deze week (december 2025) schreef de gerenommeerde Amerikaanse econoom Dean Baker – co-director van het Center for Economic and Policy Research – een prikkelend stuk waarin hij crypto vergelijkt met counterfeit money: vals geld dat een kleine groep in staat stelt schaarse goederen op te kopen, zonder dat daar productieve arbeid tegenover staat. En hij juicht de huidige crash toe, omdat die druk van de prijzen haalt voor iedereen die nooit een bitcoin-wallet had.

“To put it simply: there’s more for everyone else.”

De parallellen met de tulpenmanie zijn treffend. Ook nu ontstaat cryptowaarde grotendeels door pure prijsstijging, zonder dat er infrastructuur wordt aangelegd of productiviteit toeneemt. Miljoenen mensen beschikten plots over vermogens “uit het niets” – en kochten daarmee huizen, aandelen en luxe goederen. De ‘gewone man’ – zonder wallet – betaalt de rekening in de vorm van hogere prijzen.

In tegenstelling tot traditioneel geld, dat via centrale banken en kredietverlening de economie binnenkomt, explodeerde de cryptomarktwaarde simpelweg omdat mensen steeds meer wilden betalen. Dat creëerde extra koopkracht zonder maatschappelijke tegenprestatie.

De cryptobezitter versus de gewone man

Baker vatte het scherp samen: crypto werkt functioneel als vals geld. Een kleine groep krijgt toegang tot koopkracht zonder wortels in de reële economie en drijft daarmee prijzen op. Huizen worden duurder in crypto-rijke regio’s, beleggingen onbereikbaar.

Vanuit dat perspectief is de huidige crash – waarbij meer dan 1,2 biljoen dollar aan marktwaarde is verdampt sinds oktober – geen probleem, maar een herverdeling van schaarste. Minder fictieve koopkracht betekent minder druk op prijzen.

Fictieve waarde, echte gevolgen

Opkomend onderzoek wijst op een verband tussen cryptogroei en inflatoire druk via het wealth effect: winsten leiden tot extra consumptie. Dat verband is complex, maar het ondermijnt het idee dat crypto losstaat van de ‘echte’ wereld. Als duizenden miljarden verdwijnen, verdwijnt ook de extra vraagkracht. Dat werkt prijsdempend voor wie nooit meedeed aan de hype.

In klassieke termen (fictitious capital) is cryptowaarde vermogen dat op papier bestaat, maar nauwelijks gekoppeld is aan productieve activiteit. Zodra het sentiment draait, verdampt het. Het verlies klinkt dramatisch – totdat je beseft dat die waarde nooit als loon of investering heeft bestaan. Het was speculatief vermogen dat nu terugvloeit naar nul.

Waarom stablecoins waarschijnlijk winnen

Niet alle crypto is gelijk. Stablecoins – gekoppeld aan bestaande valuta – creëren geen nieuw geld uit het niets, maar digitaliseren en verbeteren bestaand geld: programmeerbaar, grensoverschrijdend en efficiënt.

Daarmee vormen stablecoins (en mogelijk CBDC’s) geen inflatoire factor, maar een technologische evolutie. Ze passen beter in monetaire kaders en ontregelen minder dan speculatieve tokens.

Correctie in plaats van crisis

Misschien is het tijd om de vraag te stellen die zelden wordt gesteld: voor wie was deze waarde eigenlijk waardevol? Voor early adopters en speculanten zeker. Maar voor de grote groep die nooit crypto bezat, betekende het vooral hogere prijzen en grotere ongelijkheid.

Vanuit dat perspectief is de cryptocrash geen collectief verlies, maar een correctie van een scheefgegroeide geldillusie – net als in 1637. De echte innovatie zit mogelijk niet in geld “uit het niets”, maar in geld dat eindelijk écht digitaal wordt, zonder de samenleving duurder te maken.

Historische noot – innovatie en speculatie

De extreme waardering van bepaalde tulpenrassen in de jaren 1630 had te maken met hun zeldzaamheid en onvoorspelbaarheid. De meest gewilde tulpen vertoonden zogenoemde ‘breking’ van kleuren, later veroorzaakt door een virus dat destijds onbekend was en moeilijk reproduceerbaar bleek. Tegelijkertijd ontwikkelde Nederland zich tot een centrum van botanische kennis en plantenveredeling, onder meer rond de Hortus Botanicus in Leiden. Historici benadrukken dat de tulpenmanie niet los gezien kan worden van deze bredere golf van innovatie, kennisdeling en handel — een patroon dat opvallend veel overeenkomsten vertoont met hedendaagse digitale technologieën zoals blockchain.

Door: Hans Timmerman (foto)