Anna van den Breemer - EY: Digitale soevereiniteit vraagt om duidelijke visie

Anna van den Breemer is nu zes maanden aan de slag bij EY, waar zij zich richt op digitalisering en de inzet van AI binnen de publieke sector. Een gebied waar ze goed in thuis is, want hiervoor heeft was bij Microsoft tien jaar lang verantwoordelijk voor de public sector-divisie.

Haar overstap naar EY was gemotiveerd door de wens om dichter op de uitvoering te zitten. “Ik wilde niet alleen strategisch meedenken, maar ook daadwerkelijk bijdragen aan het realiseren van waarde door technologie. Bij een vendor houdt het vaak op zodra het product is verkocht. Nu wil ik me bezighouden met wat er daarna gebeurt.”

Thema’s

Bij EY is Van den Breemer verantwoordelijk voor drie speerpunten. “Ten eerste drijf ik de technology agenda voor de publieke sector. Daarnaast leid ik het AI-Transformatieprogramma. Dat betekent enerzijds het stimuleren van interne adoptie van AI bij onze eigen medewerkers en anderzijds het ondersteunen van onze klanten, met name overheden, in hun AI-reis. Tot slot ben ik verantwoordelijk voor de samenwerking met Microsoft.”

Op de digitale overheidsagenda zijn er volgens Van den Breemer twee onderwerpen die er met kop en schouders bovenuit steken: digitale soevereiniteit en kunstmatige intelligentie. “Er is een groeiende roep om technologische onafhankelijkheid. Dat zie je onder meer als reactie op wereldwijde spanningen, zoals de herverkiezing van Trump en de lessen die we geleerd hebben uit de coronacrisis.”

“We willen als land minder afhankelijk zijn van buitenlandse techreuzen en zelf ook een verdienmodel opbouwen. Daarvoor moeten we kennis in huis houden, start-ups en scale-ups faciliteren en zorgen dat ze hier perspectief krijgen in plaats van massaal naar het buitenland te vertrekken.”

Visie

Daarvoor is volgens haar een duidelijke visie nodig. “Zonder een nationale AI-infrastructuur blijft digitale soevereiniteit een papieren ambitie. We kunnen wel roepen dat we soeverein willen zijn, maar zonder een datacenterstrategie of oplossingen voor de netcongestieproblematiek gaan we het simpelweg niet redden. Er is leiderschap nodig, richting. Dit zijn geen zaken die vanzelf tot stand komen.”

Het tweede grote onderwerp is uiteraard AI. Zij ziet AI niet als een trend die vanzelf overwaait, maar een fundamentele technologische verschuiving die de manier waarop organisaties opereren ingrijpend zal veranderen. “De ontwikkeling gaat razendsnel. AI is op sommige gebieden al intelligenter dan mensen. Toch blijft de grootschalige adoptie, met name in de publieke sector, achter. Er wordt volop geëxperimenteerd en de grondhouding is positief: men wil ermee aan de slag. Maar het structureel inbedden van AI in primaire processen, inclusief een aangepast operating model en sourcingstrategie, dat is nog nauwelijks aan de orde.” “

Europa

Tijdens het Govtech diner werd onder meer gesproken over meer investeren in Europese technologie. Ze pleit daarin voor een genuanceerde benadering. “We moeten onderscheid maken tussen verschillende lagen van technologie. Aan de front end, bijvoorbeeld de werkplek, denk ik dat open source-oplossingen nu nog onvoldoende volwassen zijn voor grootschalige overheidsadoptie. De gebruikersacceptatie is laag, de kennis schaars en er is te veel versnippering. Daar moeten we werken met grote, schaalbare platformen.”

“Maar als we kijken naar de back end en de kritieke infrastructuur, is het een ander verhaal. Juist daar moet de overheid meer grip krijgen op data en zelf kunnen bepalen welke informatie waar wordt opgeslagen. Voor bepaalde gevoelige datasets is het plaatsen in een eigen faciliteit gewoon noodzakelijk. En dat geldt ook breder: de overheid moet kunnen schakelen tussen platformen. Interoperabiliteit is hierbij het sleutelbegrip. Dat betekent uniforme afspraken maken over datatoegang en uitwisselbaarheid.”

Advies

EY helpt overheidsorganisaties onder andere door advies te geven over dergelijke inrichtingsprincipes. “Wij bepalen samen met onze klanten welke datasets strategisch zijn op basis van wet- en regelgeving, compliancy en strategische overwegingen. Ook begeleiden we in hoe je een soevereine infrastructuur opzet.”

AI blijft voor Van den Breemer een prioriteit. “Wat ik nu vooral zie, is dat er veel wordt geëxperimenteerd met toepassingen zoals Copilot of zelfgebouwde chatoplossingen. Ministeries ontwikkelen hun eigen interface-achtige systemen. Dat is mooi, maar de echte waarde komt pas wanneer AI ingezet wordt in de kernprocessen van een organisatie, met zo min mogelijk menselijke instructie. Denk aan het automatiseren van analyses, dienstverlening of zelfs beleidsontwikkeling. Daar zijn we nog niet.”

Om dat gat te overbruggen, zet EY sterk in op bewustwording en strategieontwikkeling. “We helpen organisaties begrijpen wat AI is, wat het verschil is tussen generatieve AI en andere vormen, en wat de organisatorische implicaties zijn. Van processen tot mensen, van IT tot governance, het moet integraal worden aangepakt.”

AI Agent Lab

In dat kader is het ‘AI agent lab’ opgezet, een initiatief waarbij EY samen met klanten concreet aan de slag gaat met AI. Niet om nog meer te experimenteren, maar om samen met uitvoeringsorganisaties échte use cases te bouwen die daadwerkelijk verschil maken in kernprocessen.

De optie om het AI lab ook on-premise te draaien is een goede optie waarvan overheden nu graag gebruik maken omdat dit voor hen heel relevant is. Zo houden we volledige controle over onze data en bepalen we zelf waar gevoelige informatie wordt opgeslagen, maar testen ze ook de mogelijkheden van de technologie.

Waarom specifiek agent technologie? AI-agents kunnen autonoom complexe taken uitvoeren met minimale menselijke tussenkomst. Ze kunnen redeneren, plannen, en verschillende tools combineren om problemen op te lossen. Dit maakt ze ideaal voor het automatiseren van processen in overheidsdienstverlening, van beleidsontwikkeling tot burger-dienstverlening

We werken samen met uitvoeringsorganisaties om use cases te ontwikkelen en daadwerkelijk te bouwen. Dan gaat het over echte processen met druk op productie, beperkte budgetten en capaciteitsproblemen. Daar kun je met AI echt het verschil maken.

Wel zijn er valkuilen. Wat je ziet is dat AI-initiatieven blijven hangen in pilots of proof-of-concepts. Het gebeurt in isolement, zonder verankering in de bredere organisatie. Dan mist het draagvlak om echt door te pakken. Een andere uitdaging is de zorgvuldige toepassing van AI. Verantwoord gebruik moet vanaf dag één ingebed zijn. Niet pas achteraf als het al draait. Dit zijn aspecten die we allemaal meenemen in de uitvoering.

Impact

Wat haar uiteindelijk drijft, is impact. ““Ik heb bewust gekozen voor EY: Bij EY leiden we de digitale transformatie van de publieke sector – niet vanaf de zijlijn, maar als strategische partner in de uitvoering.” In mijn ervaring draait het niet om winstmaximalisatie, maar om er samen voor te zorgen dat de publieke sector de juiste keuzes maakt. We hebben een nationale datacenterstrategie nodig, een oplossing voor netcongestie, een groene digitale infrastructuur, een AI-AI-transformatieprogramma”, ondersteuning voor start-ups en digitalisering in het onderwijs. Als we dat goed inrichten, kunnen we zowel onze digitale soevereiniteit versterken als optimaal profiteren van de kansen van AI.”