Nieuwe strategie moet AI-revolutie in Europa aanjagen
De Europese Commissie heeft de ‘Data Unie Strategie’ gepresenteerd, een ambitieus plan om de enorme hoeveelheden data binnen de Europese Unie te ontsluiten voor kunstmatige intelligentie (AI). Het doel is helder: de bureaucreatie verminderen en Europa transformeren tot een wereldwijde grootmacht op het gebied van data-innovatie. Den Haag reageert overwegend positief, maar plaatst kritische kanttekeningen bij de veiligheid van defensiedata en de regeldruk voor bedrijven.
Met het nieuwe pakket (COM(2025) 835) wil de Commissie drie grote knelpunten aanpakken: het chronische tekort aan kwalitatieve data voor AI-training, de woud aan complexe digitale regels en de toenemende geopolitieke concurrentie van landen als de VS en China.
Drie pijlers voor een digitale sprong
De strategie rust op drie fundamenten die de Europese digitale economie moeten stroomlijnen:
- Data voor AI: Er wordt fors geïnvesteerd in zogeheten Common European Data Spaces. Dit zijn beveiligde digitale omgevingen waar sectoren zoals de zorg, energie en mobiliteit data kunnen delen. Nieuw zijn de data spaces voor de rechtspraak en defensie. Ook komen er ‘Data Labs’ om mkb’ers en startups te helpen bij het labelen en voorbereiden van hun data voor AI-modellen.
- Minder regeldruk: Via de ‘Omnibus Digitaal’ en ‘Omnibus AI’ worden versnipperde wetten samengevoegd. Met de introductie van een ‘Europese Business Wallet’ streeft de Commissie naar one-click-compliance, waarbij bedrijven met één druk op de knop aan hun rapportageverplichtingen kunnen voldoen.
- Internationale bescherming: Europa wil strengere regels voor het delen van gevoelige, niet-persoonlijke data met landen buiten de EU, vergelijkbaar met de privacybescherming voor burgers.
Nederlands kabinet: "Kansen voor verdienvermogen, maar pas op voor privacy"
Het Nederlandse kabinet verwelkomt de strategie. "Het hergebruiken van data biedt enorme kansen voor maatschappelijke uitdagingen, zoals het voorkomen van netcongestie of betere zorg," aldus de eerste appreciatie. Nederland loopt al voorop met de bouw van een nationale AI-fabriek in Groningen en ziet de Europese plannen als een welkome versterking.
Toch zijn er zorgen, met name over de nieuwe data spaces voor gevoelige sectoren:
Rechtspraak: Het kabinet is terughoudend om juridische data zomaar als 'open data' aan te merken voor AI-training, vanwege de impact op de privacy van burgers.
Defensie: Hoewel veilige uitwisseling belangrijk is, waarschuwt Nederland voor de veiligheidsrisico's van een centrale Europese defensiedatabase. Deelname moet wat Nederland betreft strikt vrijwillig blijven.
Regeldruk: Hoewel de Commissie belooft de regeldruk te verlagen, vreest Den Haag dat nieuwe certificeringen voor bijvoorbeeld 'synthetische data' (kunstmatig gegenereerde testdata) juist voor extra administratieve lasten zorgen.
Hoe nu verder?
De strategie wordt nu besproken in de Telecomraad. Nederland zal de Commissie om een gedetailleerde 'impact assessment' vragen om de precieze kosten en gevolgen voor het bedrijfsleven in kaart te brengen. Ook wil het kabinet voorkomen dat de nieuwe Europese 'Data Labs' dubbel werk gaan doen ten opzichte van bestaande nationale initiatieven.
In het eerste kwartaal van 2026 wordt bovendien de Cloud and AI Development Act verwacht, die de Europese onafhankelijkheid op het gebied van datacenters en cloudopslag verder moet verstevigen.
Meer over ai
Over Witold Kepinski
