Een kerst-essay: groeten uit 2035

De ochtend is koud en helder. In de Wieringermeer zoemt een kleine modulaire reactor. Een drone met kerstcadeaus stijgt geruisloos op uit Eindhoven. De elektriciteitsprijs: 5,8 eurocent per kWh — de laagste van Europa.

Vanuit die toekomst kijken we terug naar de winter van 2025. En dan schuift een gordijn open dat al jaren half gesloten was. Voor de goede kijker was het in L’heure bleu al zichtbaar.

We zien nieuwe patronen. Verbanden. Keuzes. En vooral: gemiste kansen, verborgen onder de ruis van dagelijks debat, verkiezingscycli en morele verontwaardiging.

In enkele weken gebeurde wat jaren stilstand niet lukte: de EV-markt stortte in, subsidies verdwenen, de cryptomarkt corrigeerde fictieve rijkdom, inflatoire druk nam af en koopkracht keerde terug. België weigerde Russische tegoeden bij Euroclear als oorlogskrediet te misbruiken. En precies tachtig jaar na 1945 publiceerde de nieuwe Amerikaanse regering haar National Security Strategy — een document dat de wereldorde herschrijft.

Dit essay is geschreven vanuit die toekomstige blik, maar bedoeld voor het heden. Geen voorspelling. Een verkenning.

Dat is wat ik mijn leven lang heb gedaan.

Nederland werd groot door ketens, niet door grondstoffen

Nederland was nooit groot door omvang of brute macht. We hadden wind, water — en mensen die begrepen dat welvaart ontstaat door verbinden.

De zaagmolen aan de Zaan halveerde tijd. De VOC voer op ketens: molens, werven, bankiers, verzekeraars en een overheid die die keten beschermde.

Driehonderd jaar later bouwde Philips ecosystemen. Shell creëerde raffinageclusters. Fokker verbond universiteiten, toeleveranciers en productielijnen.

En toen — ergens tussen 2000 en 2015 — vergaten we dat.

We dachten dat welvaart een spreadsheet was. Dat je industrie kon uitbesteden en alleen diensten hoefde te houden.

Dat we wel de topatleet wilden, maar niet zijn zweet.

De geur van aluminium en bittere koffie

Hoe ik Fokker zag sterven

Ik heb het nog geroken: verspaand aluminium, kerosine, zweet en te sterke automatenkoffie.

Mijn vader werkte er. Ik liep er stage. Later bouwde ik als hoofd productie-ontwikkeling aan de fabriek van de toekomst voor de Fokker 50 en 100.

Technisch superieur aan alles wat vloog. Nederlanders bouwden vliegtuigen van wereldklasse. En toch failliet in 1996.

Niet door techniek. Niet door markt. Maar door politiek.

Airbus was strategische prioriteit in vier landen. De Nederlandse overheid koos marktwerking: Fokker werd subcontractor. De keten werd toen al doorgeknipt. Partners houden elkaar ‘in de lucht’, subcontractors mogen failliet gaan.

De laatste Fokker 50 verliet de lijn met bitterkoekjes en een begrafenisgevoel.
Dit was geen industrieel falen. Dit was een politiek faillissement.

De ketens die we níet verloren

Niet alles ging verloren.

De landbouwketen bleef intact: van bodem en waterbeheer tot Wageningen, zaadveredeling en melkrobots. Vandaag springlevend — precisielandbouw, data-export, systeemverkoop.

Dit is ketendenken in optima forma.

En Tata Steel. We willen staal voor windmolens en bruggen, maar keuren het zweet af. Sluiten we het, dan exporteren we uitstoot.

Een schoon geweten, maar zonder de last van industriële ketens.

Energie – De eerste keten van alles

Elke ambitie begint bij energie.

AI draait op elektronen, niet op goede bedoelingen. Datacenters zijn geen grootverbruikers die energie verspillen — ze zijn de energiecentrales van de digitale economie, waar elektronen worden omgezet in informatie, productiviteit en waarde.

Zonder constante, goedkope baseload: geen AI-training, geen soevereine cloud, geen digitale ketens.

In 2025 discussieerden we nog over windmolens als boetedoening en zonnepanelen als zonverering. Vanuit 2035 vragen we ons af waarom we een kenniseconomie draaiden op dure, intermittente energie en gedwongen import.

Dat jaar kwam het kantelpunt: de private EV-markt stortte in, emissiedoelen werden versoepeld en het besef groeide dat welvaart productie vraagt — en soevereiniteit en autonomie. En het geloof in papieren academische modellen stortte in.

Tachtig jaar na 1945 – De grote wending

In december 2025, precies tachtig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, publiceerden de Verenigde Staten een nieuwe National Security Strategy.

Na decennia van Marshallhulp en NAVO-solidariteit erkent Amerika een nieuwe realiteit: Europa is niet langer het strategische middelpunt. Rusland is geen globale rivaal meer voor de VS. En Europa moet en kan zelf zijn broek wel ophouden.

De blik van de VS draait naar China — en naar het Globale Zuiden: India, Indonesië, de Arabische wereld en Zuid Amerika. Dit is geen breuk, maar een kantelpunt in de Fourth Turning. Amerika kijkt naar het westen, nauwelijks meer naar het oosten.

Op  deze zijde van de aardbol ligt Europa heel klein in de linkerbovenhoek. Om vanuit daar contact te houden met het oosten, moeten oude zijderoutes terugkeren, maar nu digitaal: data-hubs, chipketens, energie-allianties. Europa moet voor zichzelf zorgen. En zorgen onderdeel van die ketens te zijn. Soevereiniteit is geen slogan meer. Het is noodzaak.

Van zand tot soevereiniteit

De nieuwe digitale keten

Data, rekenkracht en AI vormen de infrastructuur van de 21e eeuw. Nederland heeft ASML — uniek. Maar zonder waferfabs, chemicaliën en ontwerp blijft het een kroonjuweel zonder zetting. Een strategisch bezit zonder industriële verankering. Een losse parel, terwijl we juist parelkettingen moeten rijgen.

Datacenters zijn hierin de motor. Ze verwerken informatie op schaal en verdienen daarom prioriteit in energievoorziening.

Juist nu verscheen het Rapport-Wennink: 151–187 miljard euro investeringen in digitalisering, fotonica, quantum en halfgeleiders. Geen subsidiefeestje, maar ketenpolitiek: advanced packaging in Nijmegen, fotonische chips via PhotonDelta, een AI-gigafabriek.

Wennink waarschuwt: zonder productiviteitssprong en strategische autonomie kalft onze welvaart af. Dit is geen ivoren-torenadvies — dit is de blauwdruk voor een Digitale Airbus. Succesvolle samenwerking tussen Europese, nationale industrie. Gestuurd vanuit de marktbehoefte, niet vanuit de papieren werkelijkheid in Brussel.

In 2025 bouwen we datacenters als gunst aan Big Tech en praten we over AI als ethiek in plaats van productiemiddel. We hebben 15–20 GW baseload nodig — en nog geen 1 GW vergund.

Dit is het moment voor ketenpolitiek.

De menselijke keten

We missen 30.000 tech-ingenieurs. We leiden op voor verdwijnende banen en sturen talent weg.

Leiderschap ontstaat op de fabrieksvloer — na nachtdiensten en mislukte projecten. Niet na een master Public Administration.

Epiloog – Daar begon het

(Kerst 2035)

Vijf uur ’s ochtends. Wieringermeer. 25 december 2035.
De reactor zoemt zacht. Mijn koffieapparaat meldt dat de drone vertrekt.

Tien jaar geleden was dit sciencefiction. Vandaag is het realiteit.

We smeedden ketens: een Digitale Airbus rond chips en AI, waferfabs in Groningen, kernenergie en SMR’s, recyclebare batterijclusters, defensiedrones van eigen bodem met Nederlandse chips.

We leerden van Fokker, Philips en ASML én van de Amerikaanse pivot: politieke wil maakt techniek weeskind of winnaar.

Energie werd levensbehoefte. De eerste 8.000 kWh voor elk huishouden belastingvrij. Vakonderwijs terug, in samenwerking met bedrijfsscholen. Ervaring gewaardeerd, praktisch werken weer betaald.

En na jaren zelfkastijding durfden we weer trots te zijn. Geen berisping meer — erkenning: we zijn bouwers.

De Fourth Turning is voorbij. We gebruikten de crisis als smidsvuur.

Kerst 2025. Buiten koud, binnen licht. De molens aan de Zaan fluisteren dezelfde vraag als altijd:

Wat verbindt dit met dat? Wat voedt, versnelt en beschermt? Welke ketens geven meerwaarde?

Denk in ketens. Nationale en globale ketens. De rest volgt vanzelf.

Wanneer we in 2035 terugkijken, zeggen we niet:
“We hadden het kunnen zien.”

We zeggen:
“Daar, in die koude winter van 2025 — begon het.”

Fijne kerst, lezer.
Het blauwe uur is voorbij.
De dageraad breekt aan. Laat hem binnen.

Door: Hans Timmerman (foto)
Kerst 2025