AI-agents: de kantoorrobots van de 21e eeuw

Diezelfde revolutie voltrekt zich nu opnieuw – niet in de fabriek, maar op kantoor. De nieuwe generatie AI-agents zijn de digitale robots van onze tijd. Ze automatiseren denkwerk: rapporten samenvatten, e-mails beantwoorden, agenda’s beheren, klantvragen afhandelen. Waar industriële robots fysieke arbeid uit handen namen, nemen AI-agents de repetitieve cognitieve taken over.

De lange golven van Schumpeter, Freeman en Perez

Economische innovatie komt zelden onverwacht. Al meer dan twee eeuwen zien we een ritme in de manier waarop technologieën productiviteit en maatschappij hervormen. Volgens de Schumpeter–Freeman–Perez-cyclus voltrokken zich vijf grote innovatiegolven:

• 1771 – Industriële revolutie: textiel, waterkracht, vroege fabrieken.
• 1829 – Tijdperk van stoom en spoorwegen: transport en massaproductie.
• 1875 – Tijdperk van staal en elektriciteit: zware industrie, stedelijke infrastructuur.
• 1920 – Tijdperk van olie en auto: massamobiliteit, petrochemie.
• 1971 – Informatietijdperk: computers, internet, globalisering.

Elke golf bracht een nieuwe dominante energiebron en een nieuw productiemodel.

De zesde golf: AI en kernenergie

Volgens veel Kondratieff-theoretici begon rond 2020 een zesde golf. Deze zou worden gekenmerkt door digitale intelligentie (AI, IoT, blockchain, automatisering van kenniswerk) en door een energietransitie.

Interessant genoeg valt dit kantelpunt samen met de COVID-19-pandemie. Net zoals de Spaanse griep in 1919 de overgang markeerde naar een nieuwe golf, kan corona gezien worden als afsluiter van de informatietijdperk-cyclus. Geen verstoring, maar eerder een versneller van de transitie – onder meer omdat het thuiswerken in een klap de klassieke kantoorstructuur doorbrak.

Elke nieuwe golf ging gepaard met een nieuwe energievorm. Waar olie de auto-industrie mogelijk maakte en aardgas de brandstof van het informatietijdperk werd, lijkt kernenergie nu opnieuw centraal te komen te staan. Zon en wind blijken ontoereikend om de enorme energiehonger van AI-fabrieken en datacenters te stillen.

Digital twins en de metaverse

Met AI en IoT krijgt deze zesde golf nog een extra dimensie: digital twins. Virtuele modellen die de werkelijkheid spiegelen, in fabrieken én in steden. Met VR en AR ontstaan digitale tweelingen van onze fysieke wereld – de basis voor een duurzame metaverse.

Voor DigiCorp Labs was dit in 2020 de trigger om enterprise-oplossingen te ontwikkelen voor deze nieuwe virtuele laag. In de blog ‘The Mirror World’ werd dit toekomstbeeld al geschetst. In het blauwe uur van een nieuw tijdperk was al zichtbaar dat digitaal en fysiek zouden samenvloeien. Inmiddels is duidelijk dat we nu de ochtendstond beleven van een nieuw economisch tijdperk.

Van OPEX naar CAPEX

Net als bij industriële robots verschuift de balans van OPEX naar CAPEX. Arbeidskosten dalen, kapitaalkosten stijgen. Bedrijven investeren in cloud, AI-licenties, beveiliging en besparen tegelijk op uren van medewerkers die routinewerk verrichten. Zie ook mijn eerdere blog Van OPEX naar CAPEX. Gaan grote ambtelijke organisaties zoals banken en overheden veranderen in afgeslankte, efficiënte datafabrieken?

In 2008 verscheen een whitepaper van Satoshi Nakamoto met daarin een radicaal voorstel: een digitale munt, zonder tussenkomst van banken. Intussen is blockchain uitgegroeid tot een stille ruggengraat van onze digitale samenleving. Wat begon als cryptografisch experiment, bedoeld om digitale transacties betrouwbaar vast te leggen zonder centrale controle, is intussen een vertrouwenslaag geworden. Niet als vervanging van menselijk vertrouwen, maar als digitale tegenhanger ervan.

Digitale kooien, veiligheid en governance

Er is één cruciaal verschil met de robots van toen. Industriële robots stonden achter stalen hekken; een fout kon fataal zijn. AI-agents bewegen onzichtbaar door onze digitale netwerken. Hun risico’s zijn subtieler: datalekken, verkeerde beslissingen, vooringenomen algoritmes.

Daarom zijn nieuwe vormen van digitale kooien nodig: governance, compliance, sandboxing en cybersecurity – inclusief back-ups, black boxes en offline uitwijk bij ransomware aanvallen of systeemfalen. Bedrijven die AI-agents inzetten zonder beveiliging, zetten de poort open voor misbruik en digitale rampen. In mijn blog ‘Hoe bewaken we AI-agents?’ heb ik uitgewerkt waarom dit een strategische en zelfs ethische uitdaging is, niet alleen een technische.

Geopolitiek en de AI-wapenwedloop

Maar er speelt nog een diepere laag. Elke Kondratieff-golf heeft niet alleen nieuwe technologie en energiebron gebracht, maar ook een verschuiving in geopolitieke macht. Vandaag zien we dat opnieuw: in de AI-wapenwedloop, in de strijd om de nieuwe energievorm (kernenergie) en in de breuklijnen rond de mondiale muntorde. De recente BRIC-top, waar Xi, Poetin en Modi pleitten voor een einde aan de macht van de oliedollar, past precies in dit patroon.

Net zoals AI en digital twins de productiviteit herschrijven, zoekt de wereld naar een nieuw financieel fundament. De ontwikkeling van ‘stable coins’ past hier ook in: ze maken digitale handel, sparen en waardeopslag mogelijk voor miljarden mensen die geen toegang hebben tot een bankrekening maar wél een smartphone en internetverbinding. Ze maken stabiele waardeopslag en betrouwbare transacties in het cryptodomein mogelijk.

Vooruitblik: waar breekt de golf als eerste door?

Kijk je vooruit naar 2030 en verder, dan is het beeld helder: kantoren veranderen net zo radicaal als fabrieken veertig jaar geleden. AI-agents en digital twins worden net zo vanzelfsprekend als robots op de productielijn. De AI-hype is nog niet over maar de eerste toepassingen die werkelijk stabiele toegevoegde waarde toevoegen, verschijnen waarbij niet alleen kantoren transformeren, maar ook fabrieken een update krijgen.

Door de slimme update van fabrieken ontstaat tegelijkertijd ruimte voor back sourcing: productie kan weer dicht bij de consument in eigen land plaatsvinden, afgeslankt en efficiënt, terwijl lange vervuilende logistieke ketens uit het Verre Oosten worden verkort — een winst voor zowel economie als duurzaamheid.

De kernvragen:

• Hoe managen we de nieuwe balans tussen CAPEX en OPEX?
• Welke nieuwe deskundigheid is nodig om AI-collega’s te begeleiden?
• En waar ter wereld zullen deze veranderingen als eerste structureel doorbreken?

Oost-Azië werd de werkplaats van de wereld, maar kan het ook het nieuwe kantoor van de wereld worden? Of ligt die rol verrassend genoeg bij de Westerse wereld, waar de wetenschappelijke denkcultuur, het innovatieve ecosysteem en de internationale voertaal Engels, samen een voordeel lijken te geven?

Dat zijn de vragen die de komende tien jaar het wereldtoneel bepalen – en die direct raken aan mijn eerdere blogs over de AI-oorlog, de nieuwe zijderoute en de zoektocht naar een post-dollar economie.

Door: Hans Timmerman (foto)