Ontwerp apps en online omgevingen schiet tekort, zegt Rathenau Instituut

Het rapport, getiteld 'Inclusief online', is onlangs gepubliceerd. De onderzoekers doken diep in de digitale wereld, bestudeerden meer dan 130 publicaties en spraken met dertig deskundigen, waaronder ontwerpers en wetenschappers. Ook werden er ontwerpsessies georganiseerd met lhbtiq+-personen, een groep die online overmatig te maken heeft met schadelijk gedrag en uitsluiting.

Parallellen met de fysieke wereld

Directeur Eefje Cuppen van het Rathenau Instituut trekt een duidelijke parallel met de fysieke wereld. "Net zoals verlichting of parkeerplaatsen voor mensen met een beperking bepalen of mensen zich ergens vrij en veilig voelen, doet ook het ontwerp van een online omgeving ertoe." Concrete voorbeelden die in het rapport worden genoemd zijn de mogelijkheid om een pseudoniem te gebruiken, controle over wat je ziet, en de optie om met een menselijke moderator te communiceren.

Het onderzoek toont aan dat, ondanks de vele mogelijkheden voor ontmoeting en zelfexpressie die het internet biedt, mensenrechten online nog onvoldoende worden gerealiseerd en beschermd. Veel mensen kunnen daardoor de vruchten van het internet niet plukken.

Oproep tot systeemverandering

Het rapport doet concrete aanbevelingen om bestaande online omgevingen te verbeteren. Daarbij wordt onder andere gewezen op betere handhaving van wetten en regels en het belang van effectieve contentmoderatie. De onderzoekers waarschuwen ook voor het inperken van anonimiteit of het verbieden van sociale media, omdat dit juist risico’s met zich meebrengt voor mensen die veel baat hebben bij de mogelijkheden van het internet.

Naast deze directe aanbevelingen, roept het rapport op tot een fundamentele systeemverandering. Inclusiviteit en mensenrechten moeten al in de ontwerpfase van nieuwe online omgevingen worden ingebouwd. Dit betekent onder meer het aanpakken van verslavende algoritmes die leiden tot eindeloos scrollen, het herzien van verdienmodellen en een andere benadering van dataverzameling.

Voor wie meer wil weten, organiseert het Rathenau Instituut op donderdagmiddag 25 september een webinar over de uitkomsten van het onderzoek.