Deloitte onderzoek over ROI van AI: hoe grote bedrijven rendement meten

Tussen 15 augustus en 5 september 2025 heeft Deloitte 1854 senior executives in 14 landen in Europa en het Midden-Oosten ondervraagd (NL: N = 100). De respondenten zijn specifiek geselecteerd en werkzaam voor grote private ondernemingen (meer dan $500 miljoen omzet en minimaal 1.000 medewerkers) die actief betrokken zijn bij AI-gerelateerde beslissingen en AI al gebruiken of in pilot hebben, inclusief Generative AI.

Belangrijkste bevindingen

Investeringen stijgen snel: 85 procent verhoogde AI‑uitgaven in het afgelopen jaar; 91 procent is van plan opnieuw te verhogen.

ROI duurt meestal jaren: bij gangbare use cases is dit vaak 2–4 jaar; slechts ~6 procent realiseert rendement binnen een jaar.

Verschil tussen technieken: generatieve AI realiseert sneller resultaat (15 procent ziet al aanzienlijke ROI; 38 procent verwacht binnen 1 jaar); agentic AI is langzamer en complexer (ongeveer 10 procent ziet nu ROI; meeste organisaties verwachten rendement binnen 1–5 jaar).

Meetproblemen: veel baten van AI zijn moeilijk te monetariseren (bv. klantbetrokkenheid, werknemerstevredenheid) en AI‑effecten zijn vaak verstrengeld met andere transformaties.

Datakwaliteit en silo’s remmen doorbraak: gefragmenteerde platforms en onvolwassen data‑fundamenten vertragen opschaling van Proof of Concept (PoC) naar productie.

Menselijke en organisatorische factoren zijn doorslaggevend: adoptie, cultuur en changemanagement bepalen succes evenzeer als technologie.

Kenmerken van AI‑ROI‑koplopers: ze zien AI als kans voor herijking van het businessmodel, investeren gedifferentieerd (veelal >10% van tech‑budget), verankeren eigenaarschap in de top, meten ROI met meerdere KPI’s/tijdsbestekken en verankeren AI‑vaardigheden (bijv. verplichte training).

Architectuur en partnerschappen zijn essentieel: interoperabiliteit, schaalbare infrastructuur en Trustworthy AI‑principes vormen de basis voor opschaling.

Strategische urgentie drijft investeringen: angst om achterop te raken en het vertrouwen in langetermijnvoordelen houden de uitgaven hoog, ondanks onzekere korte termijn ROI.

Aanpakadvies (kort): focus op geselecteerde use cases met meetbare baten, verbeter data‑fundamenten, versterk leiderschap en verandermanagement, en definieer uiteenlopende KPI’s en tijdshorizonten voor generatieve versus agentic AI.

Lange termijn

Jorg Schalekamp, AI-lead bij Deloitte Nederland: “Het onderzoek laat zijn dat C-level managers investeren in AI en geloven in de langetermijnwaarde, ondanks uitdagingen rondom ROI, datasoevereiniteit en tekort aan technisch personeel. Generative AI vereist een fundamentele verandering in hoe bedrijven werken, dus de voordelen zijn niet altijd direct zichtbaar. AI gaat niet alleen om kosten besparen, maar om het bouwen van een slimmer, innovatiever en veerkrachtiger bedrijf op de lange termijn.”